Skip to main content

NERWICA NATRĘCTW
objawy, nowoczesne metody leczenia OCD,
przezczaszkowa stymulacja magnetyczna - TMS

Kod ICD-11: 6B20

Nazwa zwyczajowa: nerwica natręctw, OCD

Nazwa jednostki ICD-11 PL: zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Nazwa jednostki ICD-11 EN: obsessive-compulsive disorder


Abstrakcyjne przedstawienie nasilenia kompulsji w przebiegu OCD. PHOENIX Centrum Psychomedyczne.jpg

Abstrakcyjne przedstawienie nasilenia kompulsji w przebiegu OCD.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) wpływa na codzienne funkcjonowanie, zdolność do wykonywania swoich obowiązków oraz relacje z innymi. Charakteryzuje się ono obecnością uporczywych obsesji (natręctw) lub kompulsji, lub najczęściej obu. Obsesje to powtarzające się i uporczywe myśli, obrazy lub impulsy, które są natrętne, niechciane i powszechnie związane z lękiem. Osoba chora próbuje ignorować lub tłumić obsesje poprzez wykonywanie kompulsji. Kompulsje to powtarzające się zachowania, w tym powtarzające się czynności umysłowe, które osoba czuje się zmuszona wykonywać w odpowiedzi na obsesję, zgodnie ze sztywnymi zasadami lub w celu osiągnięcia poczucia "kompletności". Aby zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne zostało zdiagnozowane, obsesje i kompulsje muszą być czasochłonne (np. zajmować więcej niż godzinę dziennie) lub powodować znaczny dystres lub znaczne upośledzenie w osobistych, rodzinnych, społecznych, edukacyjnych, zawodowych lub innych ważnych obszarach funkcjonowania.

Wiele osób bez OCD ma niepokojące myśli lub powtarzające się zachowania. Jednak te myśli i zachowania zazwyczaj nie zakłócają codziennego życia. U osób z OCD myśli są uporczywe, a zachowania sztywne. Niewykonywanie tych zachowań często powoduje znaczny niepokój. Znaczna część osób z OCD wie lub podejrzewa, że ich natręctwa nie są "naturalnymi" myślami. Pomimo tego mają one trudności z oderwaniem się od obsesyjnych myśli lub zaprzestaniem kompulsywnych działań.

OCD dotyka 2-3% ludzi, a wśród dorosłych nieco więcej kobiet niż mężczyzn. OCD często rozpoczyna się w dzieciństwie, okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości. Średni wiek wystąpienia pierwszych objawów to 19 lat.

W tym kontekście, Przezczaszkowa Stymulacja Magnetyczna (TMS) jawi się jako obiecująca alternatywa dla osób, u których klasyczne metody leczenia, takie jak terapia poznawczo-behawioralna czy farmakoterapia, nie przyniosły oczekiwanej poprawy. TMS to nowoczesna metoda leczenia, która, działając bezpośrednio na określone obszary mózgu odpowiedzialne za OCD, może przynieść ulgę tam, gdzie inne podejścia zawiodły.
Typowe przykłady natręctw
  • strach przed skażeniem przez ludzi lub środowisko
  • niepokojące myśli lub obrazy o charakterze seksualnym
  • strach przed wypowiadaniem nieprzyzwoitych słów lub obelg
  • nadmierna troska o porządek, symetrię lub precyzję
  • strach przed utratą lub wyrzuceniem czegoś ważnego
Typowe przykłady kompulsji
  • nadmierne lub rytualne mycie rąk, branie prysznica lub mycie zębów
  • powtarzające się czyszczenie przedmiotów domowego użytku
  • porządkowanie lub układanie rzeczy w określony sposób
  • powtarzające się sprawdzanie zamków, przełączników lub urządzeń
  • uporczywe liczenie do określonej liczby

OBJAWY NERWICY NATRĘCTW

  • Natręctwa (obsesje)

    Obsesje to powtarzające się i uporczywe myśli (np. o zanieczyszczeniu), obrazy (np. sceny przemocy) lub impulsy (np. dźgnięcia kogoś nożem), które są odczuwane jako natrętne i niechciane emocje, takie jak lęk czy obrzydzenie. Wiele osób cierpiących na OCD zdaje sobie sprawę, że myśli, impulsy lub obrazy są wytworem ich umysłu i są nadmierne lub nieuzasadnione. Jednak niepokoju spowodowanego natrętnymi myślami nie da się rozwiązać za pomocą logiki czy rozumowania. Większość osób z OCD próbuje złagodzić cierpienie związane z natręctwami za pomocą kompulsji.
  • Kompulsje

    Kompulsje to powtarzające się zachowania lub czynności psychiczne, które osoba czuje się zmuszona wykonywać w odpowiedzi na obsesję. Zachowania te zazwyczaj zapobiegają lub zmniejszają cierpienie danej osoby związane z obsesją. Kompulsje mogą być nadmiernymi reakcjami, które są bezpośrednio związane z obsesją (np. nadmierne mycie rąk z powodu lęku przed zanieczyszczeniem) lub czynnościami zupełnie z nią niezwiązanymi. W najcięższych przypadkach ciągłe powtarzanie rytuałów może wypełniać cały dzień, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie.
  • Kompulsje psychiczne

    Kompulsje obejmują też mentalne powtarzanie określonych czynności w celu zapobieżenia potencjalnie negatywnym skutkom, przeglądanie wspomnień w celu upewnienia się, że nie wyrządziło się komuś krzywdy, oraz liczenie przedmiotów. Kompulsje albo nie są w faktyczny sposób związane z realnym zagrożeniem (np. układanie przedmiotów symetrycznie, aby zapobiec skrzywdzeniu bliskiej osoby), albo są wyraźnie przesadne (np. codzienne wielogodzinne branie prysznica, aby zapobiec chorobie).
  • Czasochłonność i unikanie

    Obsesje i kompulsje są czasochłonne, zajmują więcej niż 1 godzinę dziennie, lub powodują znaczne upośledzenie funkcjonowania w życiu osobistym, rodzinnym, społecznym, edukacyjnym, zawodowym lub w innych ważnych obszarach funkcjonowania. Osoby z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym często unikają ludzi, miejsc lub rzeczy, które wywołują obsesje i kompulsje.
  • Powtarzalne i częste tematy obsesji

    Treść obsesji i kompulsji różni się u poszczególnych osób i może być pogrupowana w różne tematy lub wymiary objawów, w tym: sprzątanie (np. obsesje zanieczyszczenia i kompulsje sprzątania); symetria (np. obsesje symetrii i kompulsje powtarzania, porządkowania i liczenia); zakazane lub tabuizowane myśli (np. obsesje agresywne, seksualne i religijne) i związane z nimi kompulsje. Niektóre osoby mają trudności z pozbywaniem się przedmiotów i gromadzą je w konsekwencji typowych obsesji, takich jak lęk przed skrzywdzeniem innych.
  • Ulga

    Chociaż kompulsje nie są wykonywane dla przyjemności, ich wykonanie może przynieść chwilową ulgę w niepokoju wywoływanym przez obsesje.

METODY LECZENIA NERWICY NATRĘCTW

PRZEZCZASZKOWA STYMULACJA MAGNETYCZNA - TMS

Około 40% osób cierpiących na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne nie reaguje na samodzielnie stosowane, konwencjonalne metody leczenia, takie jak psychoterapia czy leczenie farmakologiczne. Badania pokazują, że przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (ang. transcranial magnetic stimulation - TMS) może znacząco zmniejszyć objawy OCD u osób, u których tradycyjne podejścia terapeutyczne nie przyniosły oczekiwanej poprawy. Jest to bezpieczna metoda wykorzystująca powtarzające się impulsy magnetyczne do wyciszenia nadmiernie aktywnych obszarów mózgu powodujących natręctwa i kompulsje. W 2018 roku została ona zatwierdzona przez FDA (ang. the United States Food and Drug Administration) jako skuteczna metoda leczenia OCD u dorosłych.

Poprawa jakości życia: Badanie przeprowadzone przez Mantovani et al. (2010) wykazało, że pacjenci leczeni TMS zgłaszali znaczną poprawę jakości życia, w tym lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym i zmniejszenie lęku związanego z OCD.1

Redukcja ciężkości objawów OCD: W badaniu Carmi et al. (2019), pacjenci leczeni TMS doświadczyli znaczącej redukcji ciężkości objawów OCD, co zostało zmierzone za pomocą skali Y-BOCS, standardowego narzędzia do oceny nasilenia OCD.2

Zwiększenie skuteczności tradycyjnych terapii: Badanie Ruffiniego i współpracowników, ocenia wpływ przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (TMS) na pacjentów z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym (OCD), którzy nie reagowali na standardowe metody leczenia, włączając terapię poznawczo-behawioralną (CBT). Wyniki tego badania wskazują, że dodanie TMS do terapii może znacząco poprawić wyniki leczenia, sugerując synergiczny efekt między TMS a CBT. TMS, aplikowany w specyficznych rejonach mózgu, ma potencjał do zwiększania efektywności CBT poprzez modulację aktywności neuronalnej w obszarach związanych z regulacją lęku i kompulsji. Takie podejście potwierdza, że integracja TMS z CBT może stanowić obiecującą strategię dla pacjentów z OCD, którzy nie reagują na tradycyjne metody leczenia, oferując nowe możliwości terapeutyczne.3

Długoterminowa poprawa: Badania potwierdzają długoterminową skuteczność przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (TMS) w leczeniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD). Jedno z nich, przeprowadzone przez zespół T. Harmelecha i współpracowników, opublikowane w czasopiśmie Brain Stimulation, wykazało, że TMS może zapewniać długotrwałe korzyści dla pacjentów z OCD odpornymi na tradycyjne leczenie. W badaniu tym uczestniczyło 60 pacjentów z 7 ośrodków, dla których dostępne były dane dotyczące 'trwałości' leczenia. Stwierdzono, że 86,7% pacjentów (52 osoby) utrzymywało poprawę objawów OCD przez ponad rok po zakończeniu kursu leczenia TMS. Co więcej, dla połowy z tych pacjentów (43,3% całego zbioru analizowanego), 'trwałość' efektów przekroczyła 2 lata, ze średnią 'trwałością' wynoszącą ponad 1,98 roku. Badanie to również zauważyło znaczącą redukcję niepełnosprawności funkcjonalnej po leczeniu TMS, co wskazuje na poprawę w zakresie symptomów OCD oraz ogólnego funkcjonowania 4

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna
Stymulator TMS
Stymulator TMS
Stymulacja TMS

LECZENIE PSYCHIATRYCZNE

Farmakoterapia jest jedną z metod leczenia zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Do najczęściej stosowanych preparatów, należą leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (ang. selective serotonin reuptake inhibitors - SSRI), ale używane są również preparaty przeciwpsychotyczne i przeciwlękowe. Psychofarmakologia może być bardzo skuteczna w leczeniu objawów nerwicy natręctw, ale nie jest leczeniem przyczynowym. W większości przypadków leki muszą być przyjmowane długoterminowo, a ich dawki często są wyższe niż w zaburzeniach nastroju. Na pierwsze efekty często trzeba poczekać od 8 do 12 tygodni, jednak u niektórych pacjentów poprawa następuje szybciej.

LECZENIE PSYCHOLOGICZNE

Psychoterapia może być również skutecznym sposobem leczenia OCD. Badania wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna (ang. cognitive behavior therapy - CBT) i terapia ekspozycyjna mogą mieć podobną skuteczność jak leki. Polegają one m.in. na ekspozycji na sytuację wyzwalającą kompulsje (np. dotykanie brudnych przedmiotów), a następnie powstrzymaniu się od jej wykonania, co może prowadzić do stopniowej redukcji intensywności czynności natrętnych.

Podobnie jak w przypadku większości zaburzeń psychicznych, leczenie jest zawsze zindywidualizowane. Może się ono rozpocząć się od stosowania leków lub od psychoterapii, lub od połączenia tych metod. Dla wielu pacjentów terapia ekspozycyjna jest dodatkowym leczeniem z wyboru, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanej redukcji objawów.

1 - Repetitive transcranial magnetic stimulation (rTMS) in the treatment of obsessive-compulsive disorder (OCD) and Tourette's syndrome (TS).
Mantovani A, Lisanby SH, Pieraccini F, Ulivelli M, Castrogiovanni P, Rossi S.
Int J Neuropsychopharmacol. 2006 Feb;9(1):95-100. doi: 10.1017/S1461145705005729. Epub 2005 Jun 28. PMID: 15982444.
2 - Efficacy and Safety of Deep Transcranial Magnetic Stimulation for Obsessive-Compulsive Disorder: A Prospective Multicenter Randomized Double-Blind Placebo-Controlled Trial.
Carmi L, Tendler A, Bystritsky A, Hollander E, Blumberger DM, Daskalakis J, Ward H, Lapidus K, Goodman W, Casuto L, Feifel D, Barnea-Ygael N, Roth Y, Zangen A, Zohar J.
Am J Psychiatry. 2019 Nov 1;176(11):931-938. doi: 10.1176/appi.ajp.2019.18101180. Epub 2019 May 21. PMID: 31109199.
3 - Augmentation effect of repetitive transcranial magnetic stimulation over the orbitofrontal cortex in drug-resistant obsessive-compulsive disorder patients: a controlled investigation.
Ruffini C, Locatelli M, Lucca A, Benedetti F, Insacco C, Smeraldi E.
Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2009;11(5):226-30. doi: 10.4088/PCC.08m00663. PMID: 19956460; PMCID: PMC2781034.
4 - Long-term outcomes of a course of deep TMS for treatment-resistant OCD.
Harmelech T, Tendler A, Arikan MK, Çetin HL, Esmeray MT, Ilhan R, Vidrine R, Muir O, MacMillan C, Sinclair R, Shakir S, Kent D, Evangelidis N, Roth Y.
Brain Stimul. 2022 Jan-Feb;15(1):226-228. doi: 10.1016/j.brs.2021.12.011. Epub 2022 Jan 1. PMID: 34982981.