DEPRESJA
w tym depresja lekooporna

objawy, metody leczenia,
przezczaszkowa stymulacja magnetyczna - TMS
esketamina donosowa (Spravato^®) i ketamina dożylna

Leczenie depresji w okresie ciąży stanowi istotne wyzwanie kliniczne, zarówno ze względu na zdrowie matki, jak i rozwijającego się płodu. Depresja w ciąży nieleczona jest poważnym zagrożeniem, które może wpływać negatywnie na przebieg ciąży oraz rozwój emocjonalny i fizyczny dziecka. Jednocześnie, stosowanie farmakoterapii w tym okresie wiąże się z dodatkowymi obawami, ponieważ niektóre leki przeciwdepresyjne mogą być niebezpieczne dla płodu. W takich przypadkach, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) prezentuje się jako bezpieczna alternatywa. TMS to metoda nieinwazyjna, która, w odróżnieniu od farmakoterapii, nie wiąże się z ryzykiem przenikania substancji czynnych do organizmu dziecka przez łożysko. Skuteczność TMS w leczeniu depresji została potwierdzona w licznych badaniach, co czyni ją wartościową opcją dla kobiet w ciąży poszukujących bezpiecznego rozwiązania terapeutycznego.

Dowiedz się więcej o leczeniu depresji w trakcie ciąży z artykułu - Leczenie depresji w ciąży - bezpieczeństwo i skuteczność TMS.

Depresja lekooporna (treatment-resistant depression - TRD) nie została wydzielona jako oddzielna jednostka nozologiczna. W świetle aktualnych klasyfikacji bardziej należy ją rozumieć opisowo, jako depresję u konkretnego człowieka, w której leczeniu nie pomagają leki. Istnieją jednak badania prezentujące nieco odmienne wnioski. ¹

Lekooporność jest definiowana jako brak remisji lub co najmniej 50% poprawy po terapii dwoma kolejnymi lekami przeciwdepresyjnymi należącymi do różnych grup, stosowanymi we właściwej dawce i przez odpowiednio długi czas. Lekooporność występuje u około 30% pacjentów poprawnie leczonych lekami przeciwdepresyjnymi.

Zdarzają się sytuacje, w których prawidłowo zastosowane leki przeciwdepresyjne przynoszą jedynie poprawę, a nie całkowite ustąpienie objawów. W takich sytuacjach należy rozważyć skorzystanie z innych metod leczenia depresji, takich jak przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS), leczenie z użyciem esketaminy donosowej lub ketaminy dożylnej.

Dla części osób skutki uboczne leków przeciw depresyjnych są trudne do zniesienia. Przyczyny tego faktu nie zostały jednoznacznie określone, a badania idą w kierunku indywidualnej specyfiki funkcjonowania układu nerwowego oraz mechanizmów osobowościowych. W takiej sytuacji należy rozważyć zastosowanie niefarmakologicznych metod leczenia depresji takich jak np. przezczaszkowa stymulacja magnetyczna TMS, która ma udowodnioną skuteczność w leczeniu depresji.

Do sytuacji wymagających szybkiego zmniejszenia objawów depresyjnych należą w szczególności te, w których pacjent potwierdza obecność myśli lub zachowań samobójczych. Zgodnie ze wskazaniami rejestracyjnymi, może wtedy zostać zastosowany lek Spravato zawierający esketaminę w formie aerozolu do nosa. Alteratywnie, w takiej sytuacji można rónież rozważyć zastosowanie ketaminy podawanej dożylnie, jako metody off-label. W niektórych sytuacjach, zastosowanie esketaminy donosowej lub ketaminy dożylnej nie wyklucza konieczności hospitalizacji. Ostateczna decyzja dotycząca wyboru optymalnej formy leczenia należy do lekarza psychiatry, który podejmuje ją na podstawie całokształtu obrazu klinicznego pacjenta.

Wykorzystanie ketaminy lub esketaminy w leczeniu depresji lekoopornej, lub w depresji wymagającej szybkiej redukcji nasilenia objawów, to nowoczesne metody terapeutyczne, które mogą przynieść poprawę w ciężkiej depresji, w ciągu kilku godzin od podania leku.

Przy zastosowaniu powtarzalnej przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (rTMS) do stymulacji obszaru grzbietowo-bocznej kory przeczołowej (ang. dorsolateral prefrontal cortex - DLPFC), istotna klinicznie odpowiedź na leczenie występuje w ponad 50% przypadków, a w znacznej części dochodzi do całkowitego ustąpienia objawów. Badanie dotyczy osób, które nie odniosły korzyści z wcześniejszego zastosowania leczenia farakologicznego.^{2, 3}

Badanie "Daily left prefrontal repetitive transcranial magnetic stimulation for acute treatment of medication-resistant depression" wskazuje, na skuteczność metody rTMS u chorych poniżej 65 roku życia, z organicznym poziomem oporności na leczenie, jeśli została zastosowana w roku pojawienia się aktualnego epizodu depresyjnego. ⁴

W 2008 roku leczenie depresji lekoopornej metodą powtarzalnej przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (rTMS) uzyskało akredytację amerykańskiej Agencja Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration - FDA), popartą wynikami 2 wieloośrodkowych badań, w których wzięło w sumie 500 osób. ^{5, 6}

Skuteczność metody rTMS została również potwierdzona w czterech następnych badaniach przeprowadzonych w latach 2014 - 2018. ^{7, 8, 9}